De kracht van Nederland ligt in de netwerkstructuur van stedelijke en landelijke regio’s van verschillende schaal. Essentieel bij die historisch gegroeide structuur zijn de verbindingen. Voldoende kwaliteit is nodig om het transport- en mobiliteitsnetwerk als één systeem te laten functioneren. Wij onderschrijven de keuze in de Nationale Omgevingsvisie (NOVI) voor verdere ontwikkeling van het Stedelijk Netwerk Nederland. Door de steden goed te verbinden én de reistijd te verkleinen, kan het Stedelijk Netwerk Nederland richting 2050 steeds meer als één geheel functioneren.
In verbinding
Stedelijk Netwerk Nederland omvat grofweg de Randstad (Amsterdam, Utrecht, Rotterdam-Den Haag), Amersfoort, Zwolle, Arnhem-Nijmegen en de Brabantse stedenrij. Daar woont en werkt het merendeel van de bevolking. Maar ook uitlopers buiten het brede midden (Groningen, Twente, Maastricht, Leeuwarden en Middelburg) horen bij het netwerk. Vergeleken met veel buitenlandse metropolen zijn onze grootste steden relatief klein en de onderlinge afstanden kort. Goed verbinden van deze economische kerngebieden versterkt de ruimtelijk-economische structuur van Nederland.
Het is tijd om alles in Nederland nóg dichterbij te brengen en beter in te spelen op de behoefte van de reiziger. Op de assen tussen de Randstad en de rest van het land is behoefte aan betere en snellere verbindingen. Uitstekend openbaar vervoer speelt daarbij een belangrijke rol. Met een kortere reistijd zijn economische kerngebieden beter ontsloten en verbonden. Dit vraagt om maatwerk in termen van frequentie, stops en snelheid en hiermee samenhangende strategieën voor auto, fiets en hoogwaardig openbaar vervoer.
Miljoenen woningen bouwen
De woningbouwopgave tot 2030 bestaat uit ongeveer 1 miljoen woningen en tot 2040 zelfs 1,5 miljoen woningen. Dit heeft impact op de werkgelegenheid – het gaat om 850.000 banen – en op de ruimtelijke ordening. Om hier Nederland-breed invulling aan te geven, is een heldere strategie nodig. Opvang van de benodigde groei is mogelijk door het Stedelijk Netwerk Nederland verder te ontwikkelen. Met als doel het potentieel van de sterke regio’s goed te benutten en woningen betaalbaar én goed bereikbaar te houden.
Geen nieuw asfalt, tenzij…
Het hoofdwegennet in Nederland is (nagenoeg) klaar. Meer aanbod resulteert in meer gebruik: het toevoegen van rijstroken zorgt voor meer auto’s. We roepen daarom op om hier anders naar te kijken. Snelwegen eindeloos verbreden en knelpunten oplossen door alleen nieuw asfalt aan te leggen, is niet houdbaar voor de toekomst. We zien alleen zinvolle toepassing van meer asfalt als dat onderdeel is van een integrale mobiliteitsaanpak, of als oplossing of randvoorwaarde voor de verstedelijkingsopgave. Op het hoofdwegennet is behoefte aan meer ruimte voor openbaar vervoer. Een snelle hoogwaardige busverbindingen tussen steden (Bus Rapid Transit) is bijvoorbeeld een goede aanvulling op het reguliere OV-systeem en vult de ‘missing links’ in het landelijk spoornetwerk.
Nederland duurzaam distributieland
Het is tijd om onze logistiek opnieuw uit te vinden. Dit is broodnodig aangezien binnen afzienbare termijn de overslag van fossiele brandstoffen in onze havens wegvalt. De circulaire economie werkt met nieuwe logistieke concepten, wat een geheel nieuwe invulling geeft aan de slogan ‘Nederland distributieland’. Door keuzes uit het verleden heeft Nederland een goede infrastructuur en een sterke verbinding met andere economische centra in Europa. Producten die aan het eind zijn van hun gebruiksduur, worden op grote schaal ingezameld, verwerkt tot nieuwe grondstoffen en opnieuw gedistribueerd. De logistiek en bijbehorende grootschalige distributiecentra kunnen worden geclusterd bij havens en op strategische locaties aan de grote vervoerscorridors naar het buitenland. Dan benutten we de ligging van Nederland optimaal. Deze transitie biedt kansen voor werkgelegenheid voor alle lagen van de bevolking. We zien kansen voor een veilig transportsysteem dat toekomst- en klimaatbestendig is, onder meer door in het goederenvervoer diesel te vervangen door schone brandstoffen en aandrijftechnieken.
Ruim baan voor goederenstromen
In ons ideaalbeeld gaat driekwart van het vrachtvervoer in 2030 via het spoor en de binnenwateren. Dit is niet alleen veiliger, maar speelt ook veel ruimte vrij op het wegennet. En dan zijn wegverbredingen niet nodig. Vooral het spoor is onmisbaar. Vervoer per trein is veilig en duurzaam, met een substantieel lagere CO2-emissie dan vrachtwagens. Spoorgoederenvervoer is de ideale back-up voor binnenvaart bij laag- en hoogwater. Om de Betuweroute maximaal te benutten, is inzet nodig op betere goederenroutes richting Bad Bentheim en Venlo.
Nederland ligt strategisch in Noordwest-Europa. Om onze de kracht als onderdeel van de Eurodelta-regio (Randstad, Vlaamse Ruit, Rhein-Rhur) te bestendigen, is internationale verbinding essentieel. We zien kansen voor het ontsluiten van onze zeehavens met een hoogwaardig achterlandnetwerk over water, spoor en weg. De combinatie met binnenhavens en multimodale logistieke knooppunten kan de Nederlandse concurrentiepositie versterken.
Dichtbij op reis? Met de trein!
Op korte afstanden binnen Europa is het beter om met de trein te reizen. Dit kan gestimuleerd worden door een aantrekkelijker en meer realistische prijsstelling. Vliegen is nu onevenredig goedkoop. Als de ticketprijzen realistischer worden, zijn mensen in de gelegenheid een meer duurzame en prijsbewuste afweging te maken. Daarvoor moet een treinreis aantrekkelijker worden. Om de reistijden per trein substantieel te verkorten, is investeren in snelle treinverbindingen over de landsgrenzen nodig, vooral richting het oosten. Duitse steden, Antwerpen-Brussel, Londen en Parijs zijn beter bereikbaar als de aanhaking op het snelle internationale treinnetwerk van de ons omringende landen verbetert.
In Nederland is meer dan de helft van het landschap in gebruik voor de landbouw. Een kwart van ons land bestaat uit bos, kustgebied en vennen, meren en plassen. Versterking van natuur en biodiversiteit, klimaatadaptatie, duurzame energieopwekking, cultuurhistorie en voedselproductie strijden om ruimte. Om onze landschappen voor de toekomst te behouden en er meer van te kunnen genieten, zijn scherpe keuzes nodig voor inrichting en gebruik.
Trias Agricultura: verkleinen, veranderen, verduurzamen
Analoog aan de trias energetica en de trias mobilica voor de energietransitie en de mobiliteitstransitie introduceren we de trias agricultura. In de wetenschap dat we in Nederland op veel plekken te veel hebben aan mest, stikstofuitstoot en de bodem uitputten, is het interessant om te analyseren welke transities in de landbouw kansrijk zijn. Denk aan het verkleinen van de omvang van bedrijven, het veranderen van de wijze van verbouwen of dieren houden, maar ook het verduurzamen van de huidige bedrijfsvoering. Per bedrijfstak is een andere strategie denkbaar en bovendien is dit maatwerk per plek of bedrijf. De trias agricultura schetst een palet aan mogelijkheden en biedt bovendien handvatten om hier invulling aan te geven.
Extreem weerbaar worden
Klimaatverandering wordt meer en meer voelbaar; hevige buien, hitte en toenemende droogte zijn ons voorland als er niets gebeurt. Gevolgen als verzilting en afname van de biodiversiteit zijn al zichtbaar. Het is tijd om ons land beter weerbaar te maken op grotere weersextremen met een natuurlijker en robuust watersysteem. We zien een oplossing in het laten vallen van het adagium ‘peil volgt functie’. Door grondwaterpeilen te verhogen, fungeert het landschap als spons. Dit is nodig om natuur, drinkwatervoorziening en ons landschap te behouden. Er zijn allerlei manieren om regenwater (zo veel mogelijk) lokaal vast te houden: stuwen zo lang mogelijk dicht zetten, het maaien van waterlopen uitstellen, waterbergingen creëren en de bodemkwaliteit verbeteren. Bij een neerslagoverschot vormt zich een voorraad in de bodem, als buffer voor tijden van droogte.
Hoeders van ons landschap
Vanuit de wens om het landschap te behouden en verrijken, zien we kansen om samen met de boeren én de provincies te kijken naar een nieuw verdienmodel in de landbouw. Daarbij geloven we in het herdefiniëren de rol van de agrariër: de boer is niet alleen producent van ons voedsel, maar vooral ook hoeder van het landschap. Het is onze ambitie om te kijken of dit nieuwe verdienmodel in één generatie tot stand kan komen. Zo wordt kleinschaliger en natuurinclusiever boeren rendabel. Daartoe moet de financiële lock-in die boeren dwingt tot schaalvergroting en meer productie doorbroken worden. Dat kan als provincies agrariërs betalen die als natuurbeheerder optreden. Ook recreatieve activiteiten bieden mogelijke extra inkomstenbronnen. Tijdens de transitieperiode is een subsidie nodig om deze omslag mogelijk te maken.
